Bukwica lekarska (Stachys officinalis, Betonica officinalis)

Jest ziołem, które dziś przeżywa swój mały renesans. Lecznicze właściwości bukwicy długo budziły kontrowersje wśród naukowców. Badania potwierdzają jednak jej skuteczność w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, chorób bakteryjnych i dobroczynny wpływ na organizm. Warto stosować ją również w kosmetyce i kuchni.

Bukwica lekarska, zwana też czyśćcem lekarskim lub betonijką, jest rośliną wieloletnią z rodziny jasnotowatych, osiągającą wysokość 30–90 cm. Łodygę ma wzniesioną, słabo rozgałęzioną, w przekroju czterokanciastą i skąpo ulistnioną. Liście odziomkowe wyrastające z kłącza, o kształcie podłużnym i jajowatym, są ząbkowane, z długimi ogonkami. Natomiast liście łodygowe są siedzące, położone naprzeciwlegle. Roślina jest pokryta szorstkimi włoskami.Kwitnie od czerwca do września. Purpurowe kwiaty zebrane są w pozorny kłos na szczycie pędu. Bukwica ma przyjemny, balsamiczny zapach i gorzkawy, nieco ostry smak, który zawdzięcza znacznym ilościom garbników i goryczy. Owocem jest rozłupnia.

 Wywodzi się z krajów Afryki Północnej – Algierii, Maroko i Tunezji. Obecnie występuje przede wszystkim w Europie i w Azji Północnej. W Polsce rośnie na terenie całego kraju od niżu po regiel dolny, w świetlistych dąbrowach i borach mieszanych, porasta skraje lasów i bagien, rowy, śródleśne łąki, zarośla, zbocza dróg i nasłonecznione wzgórza. Występuje przeważnie pojedynczo lub w dużym rozproszeniu, jeśli tworzy skupiska. Odmiany o białych i różowych kwiatach uprawiane są jako rośliny rabatowe i naturalizowane na trawnikach i łąkach.

Bukwicę lekarską pozyskuje się ze stanowisk naturalnych. Surowcem zielarskim są ziele Herba betonice i liście Folium betonice.

Liście do suszenia zbiera się późną wiosną lub wczesnym latem przed kwitnieniem i suszy w przewiewnym i zacienionym miejscu w temperaturze otoczenia lub w suszarni w temperaturze do 35°C. Świeżych liści można używać przez cały okres wzrostu. Natomiast od czerwca do września, w czasie kwitnienia rośliny, zbiera się górne fragmenty wraz z liśćmi odziomkowymi i suszy w tych samych warunkach co liście. Kwiaty zaraz po otwarciu zbiera się do suszenia do potpourri. W czasie kwitnienia pozyskuje się je do bieżącego użytku. Nasiona zbiera się wczesną wiosną i przechowuje w ciemnym, suchym pojemniku. Rośliny z przekwitniętymi kwiatami i zdrewniałe łodygi nie nadają się do suszenia.

...