Dziewanna wielkokwiatowa – nie tylko na kaszel…

Dziewanna to roślina, która ze względu na swoje dobroczynne właściwości, potwierdzone badaniami, jest bardzo wysoko ceniona w fitoterapii. Zaleca się ją we wspomaganiu leczenia: schorzeń górnych dróg oddechowych, stanów zapalnych oskrzeli, infekcji ucha środkowego, zapalenia gardła i krtani czy schorzeń przewodu pokarmowego.

Dziewanna wielkokwiatowa (Verbascum thapsiforme) to dwuletnia roślina z rodziny trędownikowatych. Sama nazwa, wspomniana po raz pierwszy w kronikach Długosza, pochodzi od słowiańskiej bogini wiosny. Roślina nazywana jest także dziewanną lekarską, kędzierzowicą, dziewiną, szablą, gorzygrotem, królewską świecą. Osiąga do 2 m wysokości, okryta jest gęstym, delikatnym kutnerem. W pierwszym roku wytwarza rozetę dużych liści, zaś w drugim – wysoki pęd kwiatowy. Dziewanna posiada długą, grubą łodygę, którą pokrywają małe, jajowate, siedzące liście. Odziomkowe są zaś karbowane lub wrębne z ogonkami prawie dwukrotnie dłuższe od blaszki. Korzeń ma gruby, palowy, często rozwidlający się. Dziewanna zakwita żółtymi kwiatami zebranymi w długie grono przypominające kłos, a owocem jest torebka. Roślina występuje w Europie, Afryce Północnej i Ameryce. W Polsce pospolicie porasta nieużytki, zbocza, przydroża, lasy, nasłonecznione wzgórza, łąki i pola.

Znana jest już od starożytności. Pisali o niej Arystoteles, Hipokrates, Dioskurides, Pliniusz Pierwszy. Hildegarda z Bingen stosowała ją jako środek leczniczy na chrypkę i bóle w klatce piersiowej, a także jako środek pobudzający. W XVI w. Marcin Siennik w herbarzu pisał: „wódka z kwiecia tej rośliny chroni przed czarami i złe duchy odpędza”. Syreniusz proszkiem z korzenia lub warzonym korzeniem leczył choroby płuc i biegunkę, zaś sokiem z korzenia z małmazją febrę czterodniową. Na ból zęba zalecano trzymanie korzenia dziewanny w ustach, sokiem leczono brodawki, a wywarem – zapalenie oczu. Medycyna ludowa do dziś zaleca napary z ziela na choroby płuc, dyzenterię i biegunkę.

Surowiec zielarski
Surowiec zielarski stanowi kwiat dziewanny (Verbasci flos), w którym obecne są związki śluzowe, saponiny triterpenowe, irydoidy, flawonoidy, fenylopropanoidy, karotenoidy (m.in. kracetyna), cukry, kwasy organiczne oraz sole mineralne: potas, fosfor, żelazo, wapń, krzem. Można zbierać również liście dziewanny (Folium Verbasci), zrywane z rozet przyziemnych w pierwszym roku wegetacji rośliny lub w drugim roku – z rozet i łodyg.

Pora zbierania
Kwiaty dziewanny zbieramy od późnego lata do wczesnej jesieni, tylko żółtą koronę kwiatu bez kielicha. Delikatnie wyjmujemy kielich, żeby nie pognieść płatków, gdyż czernieją. Surowiec zbieramy w suche i słoneczne dni, najlepiej przed południem, gdy kwiaty się rozwijają. Kładziemy je na białym papierze cienką warstwą, suszymy w zacienionym i przewiewnym pomieszczeniu. Wysuszone przechowujemy w szczelnie zamkniętym pojemniku, np. ciemnym słoju lub puszce.

Właściwości i zastosowanie
Wewnętrznie
Łagodzi kaszel i przeziębienie
Badania wykazały, iż dziewanna wykazuje niewielkie działanie przeciwwirusowe, dlatego herbatka z niej zalecana jest w czasie grypy. Roślina posiada własności powlekające, przypisywane śluzom, chroniące błony śluzowe przed bodźcami drażniącymi, które wywołują m.in. kaszel czy chrypkę. Ponadto ułatwia odkrztuszanie dzięki saponinom. Napary z kwiatów dziewanny są zalecane w stanach nieżytowych jamy ustnej, gardła i oskrzeli, przy astmie oskrzelowej, gdyż zmniejszają częstotliwość i nasilenie odru...