Wiązówka błotna – naturalna aspiryna

Wiązówka błotna to dziś mało znana roślina, na którą warto jednak zwrócić uwagę. To doskonały kosmetyk i lek o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym. Ale to nie wszystkie jej zalety.

Wiązówka błotna, zwana tawułą to gatunek byliny należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Występuje w Azji od Syberii przez Mongolię po Chiny, ale też w północnej i środkowej Europie. To wieloletnia roślina dorastająca do 150 cm wysokości, o grubych, pokrzywionych i rozgałęzionych kłączach. Posiada kanciastą, rozgałęzioną i ulistnioną łodygę, liście – z wierzchu nagie i ciemnozielone, a od spodu biało-filcowate oraz białe lub żółtawe pachnące kwiaty zebrane w baldachokształtny kwiatostan. Owocem jest skręcona niełupka. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Rośnie pospolicie w całym kraju, na podmokłych terenach, przy rzekach, stawach, jeziorach, często obok trzciny, tataraku i kosaćca. W Polsce reprezentowana jest przez dwa gatunki: wiązówkę błotną (F. ulmaria L.) i wiązówkę bulwkowatą (F. hexapetala Gilib.). Dominującym gatunkiem jest jednak wiązówka błotna, zwana: królową łąk, tawułą łąkową, kozią brodą, kropidłem błotnym, goryczkowym zielem.

Surowiec zielarski
Surowiec stanowi kwiat (Flos Ulmariae), ziele (Herba), sam liść i kłącze wraz z korzeniami (Folium et Rhizoma Ulmariae). Liście i ziele zbiera się od maja do lipca, kwiaty – od czerwca do I połowy sierpnia, zaś kłącza – wiosną, późnym latem lub jesienią. Zebrane w trakcie kwitnienia kwiaty oraz ziele należy suszyć w temperaturze około 30 stopni, w ciemnym i przewiewnym miejscu, luźno rozłożone na papierze lub jako podwieszone pod sufitem wiązki.

Badania dowiodły, iż w wiązówce błotnej obecne są kwas salicylowy oraz aldehyd salicylowy. Kwas salicylowy został wyodrębniony z rośliny w 1838 r., a zsyntetyzowany w 1859 r., co dało początek aspirynie. Współczesne badania potwierdziły, że flawonoidy, glikozydy fenolowe, garbniki i olejki eteryczne to główne ciała czynne występujące w wiązówce. Flawonoidy obecne w kwiatach, liściach, łodygach i owocach to: rutozyd, 3-glukuronid kwercetyny, hiperozyd (w liściach i łodygach), spiraeozyd (w kwiatach), 4-glikozyd kemferolu i kwercetyny. W kwiatach obecne są też garbniki (10–15%), kwasy organiczne (salicylowy, cytrynowy, askorbowy), śladowe ilości kumaryn, izosalicyny, gaulteryna oraz olejek eteryczny zawierający salicylan metylu, wanilinę, aldehyd salicylowy, heliotropinę. Ziele zawiera hiperozyd, izokwercytrynę, kwercytrynę, spiraeozyd, awikularynę, kwercetynę, zaś korzenie – hiperozyd, rutozyd, kwercytrynę, awikularynę, kwercetynę, spiraeozyd, luteolinę. W zielu i korzeniach zidentyfikowano 18 fenolokwasów, m.in. syryngowy, galusowy, p-kumarowy, wanilinowy, ferulowy i 3-hydroksy 4-dimetoksycynamonowy.

Właściwości i zastosowanie
W ziołolecznictwie wiązówka jest zalecana w leczeniu wielu schorzeń i chorób, m.in. reumatyzmu, przeziębienia, choroby wrzodowej, zapalenia układu oddechowego i trawiennego oraz gorączki. Jest doskonałym środkiem napotnym, przeciwgorączkowym, moczopędnym, oczyszczającym krew, przeciwzapalnym i przeciwbólowym.

Wewnętrzne
Doskonały środek napotny,
przeciwgorączkowy i przeciwwirusowy
Pierwsze wzmianki o zastosowaniu wiązówki pojawiają się w zielnikach z XVI wieku. Czytamy tam, iż „pijąc wywar z kwiatów gotowanych z winem, pozbywasz się gorączki”. Dzięki właściwościom napotnym i przeciwgorączkowym wiązówka zalecana jest przy przeziębieniach, grypie, zapaleniu gardła, anginie czy zapaleniu oskrzeli. Ekstrakty z ziela wiązówki działają przeciwbakteryjnie m.in. na bakterie: gronkowca złocistego, paciorkowca, pałeczki zapalenia płuc. Wodne wyciągi z liści wiązówki działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

Zapobiega wrzodom i nowotworom
Wyciągi z kwiatów działają ściągająco na przewód pokarmowy – są wskazane w leczeniu biegunek, działają żółciopędnie i hamują wydzielanie kwasów żołądkowych, zapobiegając zapaleniom żołądka, zgadze, nadkwasocie oraz tworzeniu się wrzodów. Ponadto rutozyd D – związek garbnikowy z grupy elagotanoidów – wyizolowany z liści wykazuje działanie przeciwnowotworowe.

Oczyszcza
Wyciągi z kwiatów działają lekko moczopędnie, usuwają z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii. Wykazują też działanie diuretyczne, pomagają w walce z dną moczanową poprzez stymulowanie wydalania z organizmu mocznika i kwasu moczowego.

Dawniej uważano, iż wiązówka „oczyszcza krew”. Udowodniono, że ziele rozszerza naczynia krwionośne, gdyż kompleks heparyny obecny w kwiatach działa przeciwzakrzepowo i fibrynolitycznie. Ekstrakty z kwiatów zmniejszają lepkość krwi, preparaty z ziela wspomagają leczenie nadmiernego miesiączkowania.

Na reumatyzm
Odwary lub napary z kwiatów działają przeciwzapalnie i przeciwbólowo, zalecane są przy chorobie reumatycznej. Kwiaty są składnikiem preparatów stosowanych w przewlekłym gośćcu stawowym, łuszczycowym zapaleniu stawów i reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Zewnętrznie
Na rany, wrzody i wypryski
Preparaty z wiązówki zalecane są przy zakażeniach skóry, ranach, nalewka przy uszkodzeniach naskórka, zaś napar – na trudno gojące się rany, wrzody, wypryski, trądzik oraz przy zapaleniu spojówek.

Dla urody
Preparaty z ziela stosowane są do pielęgnacji przetłuszczającej się cery i włosów. Kosmetyki działają ściągająco, przeciwzapalnie i odkażająco. Kwas ferulowy obecny w wiązówce może cofnąć skutki promieniowania słonecznego oraz przeciwdziała powstawaniu przebarwień. Wyciąg z wiązówki hamuje nadmierną aktywności gruczołów łojowych, co prowadzi do zmniejszenia wydzielania sebum. Ponadto kosmetyki te zwężają rozszerzone pory oraz działają antybakteryjnie – zapobiegając powstawaniu zmian ropnych i trądzikowych.

W aromaterapii
Wyciągi z wiązówki mają nie tylko
dobroczynne właściwości, ale także przyjemny zapach, dlatego często stosowane są w aromaterapii. Kąpiele z dodatkiem tego zioła działają uspokajająco i relaksująco.

W homeopatii
Roślina jest nazywana „roślinnym kwasem salicylowym homeopatii” i preparaty z niej stosuje się w reumatyzmie, reumatyzmie mięśniowym i stawowym oraz w obrzękach. Ponadto zalecana jest w leczeniu uzupełniającym przy zapaleniu opłucnej i w egzemach o etiologii bakteryjnej.

W aptece
Wiązówkę znajdziemy w mieszankach herbacianych, kapsułkach i tabletkach. Kwiaty tawuły są składnikiem mieszanki przeciwgorączkowej Pyrosan, przeciwreumatycznej Reumosan, granulatu Reumogran. Łączona zazwyczaj jest z wierzbą – Salix, topolą – Populus, starzęślą – Gaultheria, bzem czarnym – Sambucus nigra i hakoroślą – Harpagophytum.
W kuchni
Według Linneusza dawniej korzenie wiązówki po ugotowaniu spożywano w czasach niedostatku. Kwiaty używane były do aromatyzowania napojów alkoholowych, np. w Anglii dodawano je do miodu pitnego, a także do potraw zamiast miodu. Ze względu na intensywny migdałowy zapach kwiaty dodawane są także do dżemów i innych przetworów owocowych. Młode liście mogą służyć jako przyprawa do aromatyzowania zup, jak również dodatek do letniej, orzeźwiającej lemoniady. Ze wszystkich części rośliny można parzyć herbatki.

...