Przywrotnik – przyjaciel kobiet

Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris) zwany też nawrotnikiem, gwiazdoszem czy lwią łapą to wieloletnia roślina porastająca łąki, pastwiska, polany, przydroża. Gatunek występujący powszechnie w Europie, zaliczany do rodziny różowatych Rosaceae. Alchemilla vulgaris Linne jest gatunkiem zbiorowym. Przywrotniki liczą około 200 odmian i podgatunków, nawet o charakterze regionalnym. Wszystkie są lecznicze i wykazują podobne właściwości. Przywrotnik posiada lekko wzniesioną łodygę, liście owłosione, niebieskozielone lub szarozielone, okrągławe z ząbkowanym brzegiem, ułożone w rozetę oraz zebrane w gęste pączki żółtozielonawe małe kwiaty. Ze względu na budowę liści skrapla się na nich rosa, która bywała natchnieniem dla poetów, ale i alchemików. Sporządzano z niej tajemne mikstury. Owocem przywrotnika jest niełupka.  

Surowiec zielarski
Surowcem zielarskim przywrotnika pospolitego jest ziele (Herba Alchemillae). Pozyskuje się je od maja do sierpnia, ścinając zdrowe liście (porażone mączniakiem wyrzucamy) wraz z kwiatami, które należy wysuszyć w ciemnym i przewiewnym miejscu.

Ziele ma balsamiczny zapach oraz cierpki, słodkawy smak. Zawiera m.in. garbniki, gorycze, żywice, olejki eteryczne, sole mineralne, woski, żywice, saponiny, kwasy organiczne oraz sole mineralne.

Zastosowanie
Wewnętrzne

Poprawia przemianę materii i trawienie
Napar z przywrotnika działa moczopędnie i rozkurczowo. Korzystnie wpływa na przemianę materii. Wykazuje też właściwości przeciwzapalne, dlatego pomocny jest w leczeniu lekkich biegunek. Ziele zaleca się też przy zaburzeniach układu pokarmowego, m.in. przy wzdęciach, odbijaniu, bólach brzucha, braku apetytu, nieżytach przewodu pokarmowego oraz pomocniczo w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Na kobiece dolegliwości
W medycynie ludowej przywrotnik pospolity, nazywany zielem Matki Boskiej, jest uznawany za przyjaciela kobiet. Roślina może zapobiec krwotokom porodowym, reguluje krwawienia menstruacyjne, łagodzi bóle miesiączkowe, objawy przekwitania, pomaga przy infekcjach intymnych (upławy, stany zapalne). Napar z przywrotnika podawano kobietom w zagrożonej ciąży, aby uchronić je przed poronieniem. Według medycyny ludowej wzmacnia macicę przed porodem oraz pomaga przy porannych nudnościach.

Na młodzieńcze wypryski
Przywrotnik zalecany jest również przy wypryskach i zanieczyszczeniach skóry u młodzieży, gdyż posiada właściwości oczyszczające krew.

Wzmacnia mięśnie
Zawarte w przywrotniku substancje korzystnie wpływają na kurczliwość tkanki mięśniowej, dlatego zalecany jest w przypadku osłabienia, słabego rozwoju mięśni czy ich zaniku (także w stwardnieniu rozsianym – najlepiej w połączeniu z tasznikiem). Herbatka z ziela wzmacnia także serce.

Zewnętrzne
Na afty, rany, blizny
Odwar posiada właściwości przeciwzapalne, można nim płukać gardło oraz jamę ustną przy zapaleniu dziąseł, aftach, nadżerkach, po usunięciu zęba (płukać chłodnym odwarem kilka razy dziennie). Zalecany jest również przy hemoroidach oraz schorzeniach ginekologicznych (irygacje, nasiadówki).

Okłady z ziela można stosować na otwarte rany, wypryski, obrzęki, zmiany łuszczycowe, liszajowate, owrzodzenia, a także na zmęczone oczy. Korzystnie działa na skórę i tkankę łączną, na uszkodzenia naskórka, na blizny po ranach i oparzeniach (przyłożyć umyty, zmiażdżony liść). Sprawia, że powoli zanikają plamy i znamiona na skórze, zostaje przywrócona elastyczność naskórka. Od tej cechy pochodzi polska nazwa rośliny – przywrotnik.

Kąpiele z ziela przywracają skórze elastyczność. Łagodzą też bóle miesiączkowe, zmniejszają upławy i wspomagają leczenie hemoroidów. Zalecane są też przy nadpotliwości stóp czy dłoni.

Dla urody
 Podobno przemywanie piersi naparem z przywrotnika pomaga zachować dłużej ich ładny kształt.  
Maseczki z ziela działają przeciwzapalnie, poprawiają napięcie skóry, redukują zmarszczki i przebarwienia oraz zwężają rozszerzone pory. Sok z liści rozjaśnia piegi.


Przepisy
Zioła przeciw nieżytowi jelit
(wg A. Ożarowskiego)
Zmieszać równe ilości ziela przywrotnika, ziela pięciornika gęsiego, ziela rdestu ptasiego, liści poziomki i liści mięty pieprzowej. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szklankami wrzątku. Przykryć i odstawić na 1 godz. Pić po 1/2 szklanki 2–4 razy dziennie między posiłkami w stanach nieżytowych jelit i biegunce.

Kąpiel regenerująca skórę
(wg A. Ożarowskiego)
100 g ziela przywrotnika,
25 kwiatów rumianku (lub kwiatów
krwawnika) i kwiatów lipy (lub kwiatów
kasztanowca)

Zioła zalać 2–3 l wody i powoli gotować przez ok. 5 min pod przykryciem. Odstawić na kilka minut i przecedzić do wanny wypełnionej do 1/3 wodą o temperaturze 37°C. Czas kąpieli powinien wynosić 15–20 min.

Odwar z przywrotnika
1–2 łyżki ziela zalać 2 szklankami gorącej wody i gotować na małym ogniu pod przykryciem 5 min. Odstawić na 15 min pod przykryciem. Pić po 1/4–1/3 szklanki 3 razy dziennie przed jedzeniem.

Maseczka z ziela przywrotnika
(rozjaśniająca, ujędrniająca, zamykająca pory)
Łyżkę ziela zmiel i zalej gorącą wodą, by je przykryła. Po ok. 30 min odcedź. Dodaj dwie łyżki płatków owsianych. Gotową papkę nałóż na twarz. Po 10–15 min zmyj letnią wodą.

Herbatka
Łyżkę ziela zalać szklanką wrzątku. Zaparzać ok. 5 min.
Według Marii Treben, austriackiej zielarki, herbatki ziołowe wystarczy parzyć przez pół minuty.


Korzystałam m.in. z:
Cavelius A. A., Frohn B., Zioła w medycynie naturalnej, MAK, 2005;
Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987;
Senderski M. E., Zioła w leczeniu dolegliwości i chorób układu trawiennego oraz wątroby i trzustki,
Podkowa Leśna 2009.