Topinambur nie tylko na płaski brzuch

Surowiec zielarski
Surowcem leczniczym są soczyste i słodkie bulwy (Helianthus tuberosus) zawierające do 17% inuliny, która stanowi 75–80% wszystkich węglowodanów. Ponadto w topinamburze obecne są witaminy B1, C, białko (w tym aminokwasy egzogenne, m.in. treonina i tryptofan), cukry (fruktoza), pektyny, celuloza, insulina oraz składniki mineralne: krzemionka, żelazo, potas, cynk, fosfor.


Właściwości i zastosowanie
Wewnętrzne
Wzmacnia odporność i koncentrację
Topinambur jest jednym z najbogatszych źródeł inuliny, która wzmacnia odporność organizmu. Zalecany jest przy różnego rodzaju infekcjach. Wykazuje też działanie przeciwstresowe, podnosi zdolność koncentracji. Chroni wątrobę i nerki, ułatwia przyswajanie wapnia, magnezu i żelaza. Zapobiega zakażeniom dróg moczowych. Zalecany w leczeniu anemii, gdyż zawiera trzy razy więcej żelaza niż ziemniaki.

Wspomaga leczenie nadwagi,
otyłości i cukrzycy
Spożywanie bulw topinambura lub preparatów z nich zalecane jest w nadwadze i otyłości, gdyż zawierają one błonnik, głównie celulozę, która zapewnia długotrwałe uczucie sytości. Inulina (obecna też w cykorii, cebuli, mniszku) w topinamburze przyczynia się do wyrównania poziomu cukru we krwi, a zapobiegając jego znacznym wahaniom, chroni przed zbyt dużymi skokami glukozy prowadzącymi do napadów głodu i podjadania między posiłkami.

Poza tym inulina korzystnie wpływa na układ trawienny, przyspieszając przemianę materii. Jako naturalny prebiotyk zapewnia prawidłową pracę jelit. Liczne badania
potwierdzają, iż niedobór pożytecznych bakterii w przewodzie pokarmowym jest jedną z przyczyn trudności z pozbyciem się zbędnych kilogramów ciała.
Ponadto bulwy mają niską wartość energetyczną.

Oczyszcza organizm i pomaga diabetykom
Usuwając produkty przemiany materii, m.in. metale ciężkie i toksyny oraz alkohol z krwi, działa oczyszczająco. Regularne spożywanie bulw czy preparatów ze słonecznika bulwiastego w cukrzycy typu I zmniejsza stężenie cukru we krwi oraz powoduje produkcję insuliny przez własne komórki trzustki. Topinambur jest więc zalecany dla diabetyków i osób z tendencją do cukrzycy.

Zapobiega polipom i owrzodzeniom
Inulina korzystnie wpływa na rozwój bakterii zakwaszających organizm i eliminowanie bakterii chorobotwórczych odpowiedzialnych za wystąpienie biegunek i zapaleń jelita grubego, zapobiegając polipom i owrzodzeniom, których skutkiem może być rozwój chorób nowotworowych. Białka z bulw także wykazują działanie przeciwnowotworowe.
Sok z bulw może być stosowany w leczeniu chorób jelita grubego oraz w hemoroidach.

Pomocny w schorzeniach
układu krążenia
Bulwy topinambura obniżają poziom cholesterolu HDL w organizmie, zapobiegając rozwojowi miażdżycy. Regulują też ciśnienie krwi. Istnieją doniesienia, iż topinambur może zostać wykorzystany w przemyśle farmaceutycznym do produkcji bezpiecznych leków na schorzenia i choroby układu krążenia, zapobiegających zawałom serca i udarom mózgu.

Doskonały probiotyk
Ponieważ zawiera inulinę ulegającą przemianie do fruktozy może być spożywany przez cukrzyków. Dzięki inulinie bulwy mogą zimować w glebie w naszych warunkach klimatycznych, gdyż dobrze znoszą niskie temperatury. Inulina i jej pochodne (fruktooligosacharydy) wpływają na wzrost korzystnych dla organizmu człowieka bakterii probiotycznych: Bifidobacterium, Lactobacillus, które hamują wzrost patogenów, takich jak:
Clostridium, Fusobacterium czy Gram-dodatnich paciorkowców.

Zewnętrzne
Nie tylko na oparzenia...
Sok z bulw stosowany jest też przy zapaleniu spojówek, powiek i skóry. To naturalny lek na łuszczycę, owrzodzenia, a nawet oparzenia.

W kosmetyce
Ekstrakty z bulw słonecznika znalazły zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, m.in. do produkcji kremów, toników, balsamów. Do produkcji kremów wygładzających i regenerujących skórę można oprócz bulw wykorzystać łodygi topinambura. Ekstrakty z Helianthus tuberosus L. mają właściwości przeciwgrzybicze i odkażające. Inulina i jej pochodne stosowane są w produkcji mydeł antybakteryjnych oraz kremów do pielęgnacji skóry: z filtrami promieniochronnymi, przeciwtrądzikowych, nawet dla skóry wrażliwej.

W aptece
W 1991 roku po raz pierwszy zarejestrowano topinambur w wykazie leków homeopatycznych.
Na bazie słonecznika bulwiastego wyprodukowano preparaty: Topinulin, Topinambur-Sirup i Topinambur-Pulver, SWANSON Full Spectrum Słonecznik bulwiasty (kapsułki).

W ekologii
Słoneczniki bulwiaste stanowią ochronę przed wiatrem, a także schronienie i pożywienie dla dzikich zwierząt. Sadzi się je również na ugorach jako roślinę zielną, a w ogrodach żółte piękne kwiatostany słoneczników stanowią ozdobę. Kwiaty przyciągają też pszczoły.

W kuchni
Warzywo to, smakiem przypominające karczochy lub szparagi, można spożywać gotowane, parowane, pieczone, smażone czy blanszowane. We Włoszech i Francji z bulw przyrządza się zupy, frytki i chipsy. Można z nich także przygotować przetwory. Stanowią też zamiennik tłuszczu (1 g inuliny może zastąpić 4 g tłuszczu i stanowi tylko 1,5 kcal) dodawanego do wypieków np. ciastek. Są także naturalnym spulchniaczem dodawanym do ciast czy chleba. Dzięki słodkiemu smakowi, właściwościom żelującym i nadawaniu produktom gęstej, kremowej i gładkiej konsystencji dodawane są do produktów spożywczych, nawet czekolad. Stanowią składnik lodów, napojów fermentowanych, serów twarogowych, koktajli mlecznych, serów topionych, śmietany, masła. Pieczone bulwy mogą być stosowane jako substytut kawy. W Niemczech ze słonecznika bulwiastego produkuje się wódkę, tzw. topinambur brandy.

Przepisy

ZupaOkoło 1 kg bulw topinambura, seler,
pietruszka, marchew, 3 łyżki oliwy z oliwek, sok z cytryny, sól, pieprz
Topinambur obrać i umieścić w wodzie z dodatkiem soku z cytryny. Selera, marchewkę i pietruszkę obrać i pokroić w plasterki. Na dno garnka wlać odrobinę wody i oliwę, wrzucić pokrojone warzywa oraz topinambur. Dusić pod przykryciem ok. 7 minut, przyprawić, następnie zalać około 2 l wrzątku. Gotować około 35 minut. Gotową zupę zmiksować na krem. Można dodać łyżkę jogurtu naturalnego.

Sałatka
0,5 kg bulw topinambura, pomidory,
sałata lodowa, oliwki, 3 łyżki oliwy z oliwek, łyżka soku z cytryny
Topinambur obrać, zanurzyć w wodzie z dodatkiem soku z cytryny lub octu winnego. Ugotować, odcedzić, przestudzić. Pokroić w plastry lub w kostkę. Dodać pozostałe składniki. Przyprawić, polać oliwą z oliwek i wymieszać.

Frytki
Topinambur obrać, zanurzyć w wodzie z dodatkiem soku z cytryny i osuszyć na ręczniku papierowym. Pokroić, posypać solą i przyprawami np., pieprz, oregano. Rozłożyć na papierze do pieczenia na blasze i skropić odrobiną oliwy. Piec w piekarniku w temperaturze około180 stopni C przez 15–20 minut.

Izabela Adamczyk
Korzystałam m.in. z:
 Chyc M.1, Ogonowski J., Słonecznik bulwiasty źródłem surowców dla przemysłu, szczególnie spożywczego,
kosmetycznego i farmaceutycznego,
„Wiadomości chemiczne” 2014.
Lewkowicz-Mosiej T., Rośliny wzmacniające naszą
odporność i aktywność, Białystok 2015.
Mystkowska I, Zarzecka K., Wartość odżywcza
i prozdrowotna słonecznika bulwiastego (Helianthus
tuberosus L.), „Postępy Fitoterapii” 2/2013.
Sawicka B., Bienia B., Krochmal-Marczak B.,
Prozdrowotne znaczenie słonecznika bulwiastego
Helianthus tuberosus L, „Ziołolecznictwo biokosmetyki i żywność funkcjonalna”, 2013.