Topinambur  (Helianthus tuberosus L.)

Topinambur (Helianthus tuberosus L.)

Jest rośliną wysoką – dorasta nawet do 3 metrów. Jako „roślina krótkiego dnia” kwitnie między sierpniem a listopadem, a więc w naszym klimacie owoce jej nie dojrzewają. Ale nie o owoce tu chodzi, lecz o wykształcające się na podziemnych pędach liczne (na jednym krzaku może być ich aż 80), podługowate bulwy. To właśnie one są tym, co w roślinie najcenniejsze.

Właściwości zdrowotne
Bulwy topinamburu nie zawierają skrobi, są za to jednym z najbogatszych źródeł inuliny – wielocukru będącego jednym z najcenniejszych probiotyków, który odżywia florę bakteryjną jelit, przyczyniając się tym samym do budowania naszej odporności. Inulina rozkłada się częściowo do fruktozy, szczególnie zalecanej w diecie diabetyków. Poza tym jest w bulwach dużo witamin C i B (dwukrotnie więcej niż w bardzo bogatym w nie ziemniaku), a także potasu, cynku, fosforu, żelaza, a przede wszystkim krzemionki – pod tym względem topinambur bije wszelkie rekordy.
Działa leczniczo w przypadkach chorób płuc, wspaniale koi napady suchego i męczącego kaszlu.
Dzięki właściwościom regenerowania
tkanek, wspiera układ sercowo-naczyniowy i kostno-stawowy. Redukuje też poziom cholesterolu we krwi, działa odtruwająco na organizm, zapobiega infekcjom dróg moczowych, stymuluje układ odpornościowy, działa odchudzająco, przeciwtrądzikowo, wspiera pamięć i koncentrację. Oczyszcza i wzmacnia organizm w kuracjach wiosennych.
W celu ogólnego wzmocnienia oraz w schorzeniach serca i cukrzycy pomaga mieszanka soku z topinambura, buraka oraz marchwi (po 50 g każdego soku wymieszać i podawać w trzech porcjach w ciągu dnia między posiłkami). Zawarta w topinamburze krzemionka „pielęgnuje od wewnątrz” skórę, nadaje jej jędrność i poprawia kondycję włosów oraz paznokci.
Odwar z bulw, młodych pędów i liści stosuje się do kąpieli oczyszczających i antyreumatycznych (w stosunku 1:5, tzn. 1 część odwaru na 5 części wody). Taka kąpiel powinna trwać około 15 minut. Stosuje się ją codziennie. Po dwudziestu dniach należy zrobić dwutygodniową przerwę.
Warzywo to można jeść na surowo – jako składnik surówek, w postaci duszonej – dobrze smakuje z innymi warzywami, pieczonej, gotowanej jak ziemniaki, jako składnik musów i deserów. Topinambur z powodzeniem może zastąpić ziemniaki.
Bulwy topinambura można kisić podobnie jak kapustę oraz marynować. Ze względu na profilaktyczne i zdrowotne właściwości warto go stosować nie tylko w wiosennych czy cukrzycowych dietach.

W Polsce jest od niedawna dostępny także preparat Topinulin, zawierający wyciąg z bulw topinambura.

Bulwa o wielu imionach
Wyglądem przypominają trochę ziemniaki, trochę korzenie imbiru. Smakują zaś bardzo podobnie do karczochów. Francuzi – ze względu na ich kształt przy odrobinie wyobraźni nieco przypominający gruszki – nazwali go „ziemną gruszką”, Anglicy zaś, nawiązując do smaku, ochrzcili mianem „karczocha jerozolimskiego”. U nas nazywa się to warzywo słonecznikiem bulwiastym (to ze względu na kwiaty przypominające słoneczniki) lub topinamburem – od północnoamerykańskich Indian Topinamboore, którzy pierwotnie uprawiali tę roślinę. W Polsce była ona znana już w 1730 r., a najbardziej upowszechniła się na Śląsku.

Dobroczynna inulina
Inulina to substancja sprzyjająca mikroflorze jelit, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, m.in. przy wchłanianiu wielu mikroelementów (wapnia, magnezu, cynku), przy neutralizacji toksyn pochodzących z pożywienia, czy w procesach metabolizmu glukozy, tłuszczów oraz cholesterolu. Inulina działa jak rozpuszczalny błonnik pokarmowy, obniżając kaloryczność spożywanych pokarmów, co jest bardzo korzystne dla osób chcących utrzymać prawidłową wagę ciała. Obniża również indeks glikemiczny potraw, przez co jest wskazana dla diabetyków.

Warto wiedzieć
• Topinambur myj szczoteczką, wytnij nożykiem wszystkie „odnogi” (w nich gromadzi się trudny do wypłukania piasek), raz jeszcze wypłucz pod bieżącą wodą i dopiero wtedy obieraj.
• Po obraniu zanurz topinambur na kilka minut w zimnej zakwaszonej wodzie (litr wody i sok z połówki cytryny lub płaska łyżeczka kwasku cytrynowego), ponieważ ze względu na dużą zawartość żelaza bulwy szybko ciemnieją.
• Mimo że topinambur porównuje się często do ziemniaka, gotuje się go zdecydowanie krócej, bo gotowany zbyt długo robi się mączysty.
• Topinambur można uprawiać w ogrodzie, ale trzeba odpowiednio przygotować dla niego miejsce, bo rozrasta się i zagłusza inne rośliny.

 

Przepisy

Kremowa zupa z topinamburów
70 dag topinamburów,
pół średniego selera korzeniowego,
pietruszka,
oliwa,
sok z połówki cytryny,
1/2 łyżeczki kurkumy,
1/2 łyżeczki kolendry mielonej,
suszone (po 1/2 łyżeczki) lub świeże (po łyżeczce): lubczyk,
natka pietruszki,
liść laurowy,
sól morska,
pieprz,
słodka papryka – do smaku,
pestki dyni,
słodka śmietanka

Obierz i pokrój topinambury, zanurz w zakwaszonej wodzie na kilka minut. Obrane seler i pietruszkę pokrój w talarki. Rozgrzej w garnku 2 łyżki oliwy, wrzuć kurkumę, podgrzej, mieszając przez minutę, następnie dodaj topinambur, seler i pietruszkę, duś przez kilka minut na małym ogniu. Zalej 2 litrami wrzątku, dodaj przyprawy. Gotuj pod przykryciem 40 min. Wyjmij liść laurowy i zmiksuj zupę blenderem. Podawaj z prażonymi pestkami dyni i odrobiną śmietanki.

Topinambury pieczone z sosem gruszkowym
Kilogram topinamburów,
25 dag czerwonej
cebuli,
4 gałązki rozmarynu,
6 łyżek oliwy

Sos:
Gruszka – najlepiej świeża, ale może być z kompotu (osączona), 1/2 szklanki gęstej śmietany, 4 łyżki jogurtu, łyżka zielonego pieprzu, najlepiej świeżego, ale może być też ze słoiczka po uprzednim dokładnym wypłukaniu, sól, pieprz, siekana rzeżucha lub szczypiorek – do posypania. Gruszkę pokrój na drobniutkie kawałki, wymieszaj z pozostałymi składnikami. Przelej do miseczki i posyp zieleniną.

Topinambury opłucz, obierz, pokrój na kawałki zbliżonej wielkości. Cebule pokrój w grube piórka. Wymieszaj je ze sobą, a następnie z rozdrobnionym rozmarynem, oliwą i solą, włóż do żaroodpornego naczynia wysmarowanego oliwą. Wstaw do nagrzanego piekarnika i piecz 45–60 minut w temperaturze 180 st. C. Przed podaniem polej przygotowanym sosem.

Curry z topinamburów i szpinaku
70 dag topinamburów,
40 dag mrożonego szpinaku (jeśli masz świeży, podwój ilość),
1/2 szklanki mleka kokosowego,
około 1/2 szklanki bulionu warzywnego,
2–3 łyżki soku z cytryny,
4 łyżki oleju,
1/2 łyżeczki zmielonej kolendry,
1/2 łyżeczki zmielonego kuminu,
płaska łyżeczka mieszanki garam masala,
czubata łyżeczka przyprawy curry w proszku,
2–3 ząbki czosnku,
około 10 cm korzenia imbiru,
łyżeczka soli morskiej

Topinambury wymyj, oczyść, obierz, drobno pokrój i wymieszaj z sokiem z cytryny. Szpinak rozmroź, odsącz na sitku (jeśli świeży – wypłucz bardzo starannie, osusz, oderwij ogonki liściowe, posiekaj). Na patelni rozgrzej olej, dodaj przyprawy i smaż przez 2–3 minuty. Dodaj starty imbir, a po chwili topinambur. Po 8–10 minutach dodaj bulion i duś, aby odparowała część płynu. Przypraw solą, wlej mleko kokosowe i dodaj szpinak. Duś kilka minut, na koniec wrzuć przeciśnięty przez praskę czosnek i wymieszaj.

Sałatka z topinamburów
3 bulwy topinamburów,
łyżeczka musztardy,
7 łyżek oleju z orzechów laskowych lub z pestek dyni,
1 i 1/2 łyżki octu winnego lub jabłkowego,
sól, pieprz do smaku

Topinambury obierz i gotuj w osolonej wodzie aż staną się miękkie. Bulwy ostudź, pokrój w plasterki i ułóż w salaterce. Zmiksuj olej z musztardą, octem, dopraw solą i pieprzem. Zalej bulwy, wymieszaj. Sałatka doskonale smakuje z pieczoną rybą.

Mus z jabłek i topinamburów
1/2 kg topinamburów,
2 duże słodkie jabłka,
1 i 1/2 łyżki miodu,
1/2 łyżeczki cynamonu,
garść rodzynek

Obrane i zakwaszone topinambury osusz ściereczką. Bulwy i jabłka pokrój na małe kawałki. Na dno garnka wlej wodę na wysokość ok. 2 cm, wrzuć topinambury i duś pod przykryciem około 15 minut, aż całkowicie zmiękną. Dodaj jabłka i cynamon. Duś jeszcze przez około 5 minut. Zmiksuj. Dodaj rodzynki. Przełóż do słoiczków i pasteryzuj przez 15 minut. Dodawaj do owsianki, kaszy jaglanej, gofrów lub jako dodatek do ciast.

Oficjalna strona magazynu "Natura i Ty" wydawanego przez Centrum "REA" od 2008 roku.
Wydawca Centrum "REA" Rena Marciniak-Kosmowska. All Rights Reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Kopiowanie i powielanie treści lub/i grafiki zawartej w tym serwisie bez zgody autora serwisu jest zabronione i chronione prawem.