Malina

Rośnie u nas jeszcze dziko w lasach i w zaroślach, ale najczęściej uprawia się ją w wielu odmianach w ogrodach, na działkach i na dużych plantacjach.

 

Znosi półcień, ale najsilniej rozkrzewia się i owocuje w miejscach nasłonecznionych, na zrębach i obrzeżach lasów. Maliny leśne są zwykle drobniejsze od uprawnych, ale za to intensywniej pachną, a ponadto mają znacznie wyższą wartość dietetyczną i leczniczą.

 

Słodkie, aromatyczne i soczyste owoce malin były stałym składnikiem diety koczowniczych plemion już w epoce kamiennej. Pierwsze maliny uprawne pochodzą najprawdopodobniej z ogrodów przyklasztornych zakładanych w wielu krajach średniowiecznej Europy.

 

W dawnej Polsce już w XVI wieku wytwarzano syrop malinowy, uważając go za doskonały środek odżywczy i ogólnie wzmacniający lek. Kwiaty malin roztarte z miodem zalecano do przemywania „oczu opuchłych i zaropiałych”, a mieszaniną soku z liści i miodu leczono astmę. Odwar z malinowych liści podawano także przy bolesnym miesiączkowaniu, a zewnętrznie używano go do przemywań, kompresów i okładów przy wielu dolegliwościach skórnych. Napar z drobno pociętych, zimowych pędów malin był powszechnie znanym środkiem pomocniczym w leczeniu kaszlu, przeziębień. Napar z młodych zielonych pędów stosowano jako lek napotny, a z kwiatów – jak środek przeciwgorączkowy.

 

Owoce malin zawierają dość dużo cukrów, głównie fruktozy i glukozy, znaczne ilości pektyn, kwasy organiczne, olejki eteryczne, barwniki antocyjanowe, substancje śluzowe oraz związki mineralne zasobne w potas, żelazo i cynk, a także witaminy B1, B2, B3, B6, witaminę C i prowitaminę A (beta-karoten). Z tych względów współczesne lecznictwo stosuje je jako lek przeciwgorączkowy, przeciwkaszlowy, ściągający, przeciwbakteryjny, moczopędny i przeciwreumatyczny.

 

Maliny spożywa się zarówno na surowo, jak i w postaci wielu przetworów (soki, galaretki, dżemy, kompoty i wina). W dawnej Polsce znano również różnego rodzaju malinowe nalewki, np. słynny maliniak. Bardzo dobrym sposobem na przechowywanie wszelkich owoców jagodowych jest pasteryzowanie ich we własnym soku. Świeżo zebrane owoce przebiera się, płucze pod bieżącą wodą, osącza na sicie i następnie wkłada do słoików, lekko ugniatając, aby zmieściło się ich jak najwięcej – możliwie do pełna. Niewielkie słoiki (twisty) zamyka się i pasteryzuje przez 20-25 minut w temperaturze około 85 stopni C (woda w garnku nie wrze, tylko faluje). Następnie słoiki należy wyjąć, odwrócić do góry dnem i pozostawić do ostygnięcia. Tak przygotowane maliny wypuszczą sok, ale część owoców pozostanie w całości. Można ich później używać jako leku oraz jako dodatku do galaretek, polewania deserów, ciast itd.

Warto ususzyć sobie trochę malin, zwłaszcza leśnych, bo zimą napar z nich będzie przydatny przy wszelkich przeziębieniach i grypie. Najlepiej rozpocząć suszenie na słońcu, a potem dosuszać powoli, przez kilka dni, np. w letnim piekarniku. Z 1 kg malin otrzymuje się około 15 dag suszu. Suszone owoce malin wchodzą w skład wielu mieszanek ziołowych.

 

Napar z liści zawierających stosunkowo dużo garbników, kwasów organicznych i związków żywicowych zaleca się natomiast jako lek ściągający przy nieżytach żołądka, zwłaszcza u dzieci, a także przy wzdęciach i kolkach jelitowych. Służy on także do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych oraz – zewnętrznie – jako tonik łagodzący podrażnienia skóry. Odwar zaś pomaga przy chronicznych biegunkach, bólach żołądka i w usprawnianiu trawienia.

 

Od bardzo dawna owoce, a także kwiaty i liście malin stosowano w kosmetyce. Odwarem z kwiatów leczono niegdyś trądzik młodzieńczy oraz inne schorzenia skóry. Odwar z liści z dodatkiem potażu był jedną z najstarszych farb do włosów, barwiącą je na czarno. Obecnie najczęściej zaleca się mleczny płyn z owoców, odżywiający i wygładzający każdy rodzaj cery. Oraz, oczywiście, malinowe maseczki.

 

Teresa Lewkowicz-Mosiej

 

Dla zdrowia

Napar z owoców przeciw przeziębieniu i grypie

2 łyżki suszonych owoców malin zalać szklanką wrzątku i odstawić pod przykryciem do zaparzenia na 15 minut. Pić tuż przed położeniem się do łóżka.

 

Odwar z liści przeciw problemom z żołądkiem

Łyżkę rozdrobnionych wysuszonych liści malin zagotować pod przykryciem na wolnym ogniu w 1 i 1/2 szklanki wody. Po odcedzeniu i przestudzeniu pić po pół szklanki 3 razy dziennie.

 

Sok ze świeżych owoców

Dojrzałe maliny umyć, przepuścić przez sokowirówkę. Można dosłodzić do smaku. Następnie zlać w butelki z ciemnego szkła, szczelnie zamknąć i pasteryzować przez 20 minut. Schłodzić w pozycji leżącej. Przechowywać w chłodnym ciemnym miejscu. Doskonały jako dodatek do herbaty, leczy przeziębienia.

 

Letni koktajl

Wymieszać 5 łyżek soku malinowego, sok z 1/2 cytryny, 3 łyżki niegazowanej wody mineralnej, 2 łyżeczki miodu. Wrzucić kilka kostek lodu. Ten koktajl nie tylko wspaniale gasi pragnienie i odświeża, ale również wzmacnia, dodaje energii.

 

Dla urody

Maść łagodząca podrażnienia

2 część soku ze świeżych malin wymieszać dokładnie z 2 częściami stopionego masła. Przełożyć do słoiczka, przestudzić. Przechowywać w lodówce.

 

Tonik malinowy

1/2 szklanki umytych malin zalać szklanką czystej wódki, szczelnie zamknąć i odstawić na 3 tygodnie. Następnie odcedzić i zmieszać pół na pół z wodą. Oczyszcza i odświeża.

 

Maseczka dla każdej cery

Garść malin wymieszać z 4 łyżkami stołowymi surowego mleka. Położyć ją na twarzy i trzymać, póki nie wyschnie. Wtedy zdjąć i przemyć twarz letnią wodą.

Lotion na gładką cerę

Łyżkę soku ze świeżych malin zmieszać z 4 łyżkami mleka. Natrzeć płynem twarz i pozostawić do zaschnięcia. Zmyć letnią wodą.

Maść przeciwtrądzikowa

1 część soku ze świeżych malin wymieszać dokładnie z 4 częściami wazeliny lub masła. Maść przechowywać w przykrytym naczyniu porcelanowym w lodówce. Nacierać skórę wieczorem, przed snem.

 

Lotion oczyszczający skórę

Szklankę świeżych, oczyszczonych owoców malin zalać 300 ml spirytusu i pozostawić na miesiąc w szczelnie zamkniętym naczyniu z ciemnego szkła. Przed użyciem płyn rozcieńczać przegotowaną wodą w proporcji 1:1 i odcedzać.

 

Tonik przeciw podrażnieniom skóry

2 łyżki świeżych liści malin zalać szklanką wrzątku i zostawić pod przykryciem na 30 minut. Naparem zmywać podrażnioną skórę twarzy.

 

Maseczka odświeżająca

Garść malin wymieszać z dwiema łyżkami śmietanki i rozłożyć na twarzy na 20 minut. Zmyć mlekiem.